دلایل چرخش سیاست خارجی امارات به سمت ایران

به گزارش راهبرد معاصر؛ ششمین نشست مشترک گارد ساحلی جمهوری اسلامی ایران و امارات متحده عربی در 8 تیر ماه 1398 در تهران برگزار شد. روز سه‌شنبه «محمد علی مصباح الاحبابی»، فرمانده گارد ساحلی امارات متحده در رأس هیاتی وارد تهران شد و با سردار «قاسم رضایی»، فرمانده مرزبانی نیروهای انتظامی جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد. به هر ترتیب خروج نیروهای اماراتی از یمن و سفر هیئت بلندپایه نظامی از امارات به تهران این پرسش را به ذهن متبادر می‌سازد که آیا امارات در حال چرخش در سیاست خارجی و بهبود روابط خود با ایران است؟

اگر چه سیاست خارجی امارات طی سه سال گذشته در قبال ایران تنش‌زایی بوده اما طی یک ماه گذشته نشانه‌هایی از تغییر و چرخش در سیاست خارجی امارات دیده می شود. در این بین یکی از دلایلی که سبب شده است شرایط به تعدیل مواضع امارات بیانجامد اقدام جمهوری اسلامی ایران در ساقط کردن پهپاد متجاوز آمریکایی بود. با این اقدام ابوظبی قدرت تهران را به وضوح دید؛ قدرتی که ایالات متحده آمریکا نیز توان تقابل با آن را ندارد. عقب نشینی ترامپ از تصمیم برای حمله بعد از سرنگون کردن پهپاد پیشرفته گلوبال هاوک و توقیف مقتدرانه نفتکش انگلیسی استینا ایمپرو نیز موجب شده است که این کشور به قدرت بالای ایران واقف شود. همین امر سبب شد تا امارات متحده عربی به‌دنبال تغییر مواضع خود در قبال جمهوری اسلامی ایران باشد.

مضافا بر اینکه قدرت‌نمایی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس هم ثابت کرده است که امارات متحده عربی نمی تواند به طور کامل بر توان نظامی و امنیتی آمریکا تکیه کنند. بنابراین ابوظبی بنای مذاکره با جمهوری اسلامی ایران را برای حفظ امنیت خود قرار داده است.

بدیهی است که جنگ احتمالی میان ایران و آمریکا، جنگی محدود و کوتاه مدت نخواهد بود. از این‌رو هرگونه درگیری میان ایران و آمریکا می‌تواند سبب افزایش ناامنی در سطح منطقه و در درون کشورهای متحد آمریکا در خلیج فارس نظیر: عربستان سعودی و امارات متحده عربی شود. امارات یکی از متحدان واشینگتن است که بیش از همه کشورها از پیامدهای جنگ با ایران متضرر خواهد شد به خصوص که فرودگاه‌های مهم و بین‌المللی دبی و ابوظبی از لحاظ مسافت به ایران نزدیک‌تر هستند. البته تأسیسات نفتی، فرودگاه‌‏ها و پایگاه‏‌های نظامی و مناطق حساس و راهبردی عربستان نه تنها در تیررس موشک‏‌های ایران، بلکه در تیررس موشک‌های نیروهای محور مقاومت قرار دارند. در همین راستا حزام الحزام، کارشناس سعودی در توئیتی نوشت «ابوظبی و ریاض گمان می‌کنند که [جنگ] بازی کودکان است... ایران می‌تواند امارات را با یک ریتوئیت ساقط کند.»

علاوه بر آن تشدید تنش و وقوع جنگ در منطقه خلیج فارس برخلاف منافع امارات که به شدت به حضور تجار و شرکت‌های بین‌المللی وابسته‌ است خواهد بود. همچنین در صورت بسته شدن احتمالی تنگه هرمز امکان صادرات نفت برای امارات میسر نخواهد بود. این امر خسارت‏‌های اقتصادی سنگینی را برای ابوظبی به دنبال خواهد داشت. تبعات و پیامدهای اقتصادی نیز به نوبه خود افزایش نارضایتی مردمی را علیه حکام امارات در پی خواهد داشت. لذا برای جلوگیری از این مهم، ابوظبی سعی دارد با کاهش تنش، بستر را برای مذاکره با تهران فراهم کند.

البته به نظر می‌رسد تجدیدنظر امارات در سیاست خارجی خود در قبال ایران، عربستان سعودی را نگران کرده است. این نگرانی را می‌توان از نوع پوشش تحولات روابط ایران و امارات در رسانه‌های سعودی استنباط کرد. رسانه‌هایی که تلاش می‌کنند دیدار مقامات گارد ساحلی ایران و امارات را «عادی» و کم اهمیت نشان دهند. یک منبع آگاه در یکی از کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس، در گفتگو با روزنامه فرامنطقه‌ای الشرق الاوسط، با بیان اینکه دیدار‌های مقامات گارد ساحلی دو کشور «عادی است و نکته جدیدی ندارد»، ایران را به «بزرگنمایی» این دیدار‌ها متهم کرد و ضمن محکوم کردن این اقدام، گفت: «به نظر می‌رسد ایرانیان سعی می‌کنند این دیدار عادی را بزرگنمایی کنند تا در شرایط پرتنش فعلی منطقه، دستاورد رسانه‌ای داشته باشند.» این خبر الشرق الاوسط می‌تواند حاکی از یک نگرانی باشد. چون لحن و ادبیات این منبع نشان می‌دهد که احتمالا او یک مسئول است. از این گذشته، معمولا در رسانه‌های سعودی «دیدار‌های عادی» از قول «منابع آگاه» محکوم نمی‌شوند. از این رو، می‌توان احتمال داد که یک مقام سعودی خواسته است در یک روزنامه فرامنطقه‌ای سعودی به طرف اماراتی درباره نزدیکی به ایران هشدار دهد.

اینکه چرا سعودی‌ها به رغم روابط بسیار نزدیک با امارات، از نزدیکی تهران و ابوظبی احساس نگرانی می‌کنند، پرسشی است که هنوز پاسخ دقیقی ندارد. با این حال، از تحلیل‌های برخی محافل رسانه‌ای عربی، می‌توان دلایل محتمل این نگرانی را استخراج کرد. در همین رابطه، روزنامه الاخبار، که برای اولین بار سفر اخیر هیئت سری اماراتی به تهران را افشا کرد، مدعی شد هدف «چرخش» اماراتی‌ها به سمت ایران، بی‌طرف نگه داشتن امارات از درگیری منطقه‌ای است. خروج امارات از یمن، شاهد دیگری است که این چرخش را تایید می‌کند.

احتمالا چنین تغییری در سیاست خارجی امارات می‌تواند موجبات نگرانی عربستان را فراهم کند. خصوصا که در حال حاضر تنش‌ها میان ایران و غرب در حال اوج گیری است و جدا شدن امارات از محور سعودی می‌تواند تلاش‌های آمریکا برای تشدید فشار‌های سیاسی و اقتصادی و حتی نظامی علیه ایران را در نیمه راه به چالش بکشد. شاید به همین دلیل است که به تعبیر برخی ناظران، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، از تغییر رویکرد امارات غافلگیر شده است. یاسر ابوهلاله، تحلیلگر شبکه الجزیره در واکنش به سفر هیئت اماراتی به تهران توئیت کرد: «امارات برخلاف عربستان، پیامد‌های ویرانگر جنگ با ایران را می‌فهمد. پیام ایران به واسطه‌ها واضح بود: "در روز اول جنگ، خسارت‌های امارات یک تریلیون دلار خواهد بود. موشک‌های ما تمام خاک امارات را پوشش می‌دهد. " واکنش امارات عمیق‌تر و سریع‌تر از پیش‌بینی‌ها بود. امری که محمد بن سلمان را غافلگیر کرد.»

در پایان می توان گفت که اگر چرخش امارات به سمت ایران با هماهنگی ریاض صورت گرفته می توان به بهبود روابط امیدوار بود؛ در غیر این صورت نمی توان انتظار چندانی از تنش زدایی و گسترش روابط دوجانبه ایران و امارات داشت. در همین راستا است که انور قرقاش، وزیر مشاور در امور خارجه امارات متحده عربی، گفت که ایجاد شکاف میان عربستان سعودی و امارات از راه ایران، یمن و یا دیگران غیرممکن است.